Klimaatactivisten voeren actie op het terrein van Tata Steel

Donderdagmiddag zijn zo’n 15 activisten van Extinction Rebellion en Kappen met Kolen het terrein van Tata Steel Nederland in Velsen-Noord opgegaan. Aan de kant waar enorme hoeveelheden steenkool liggen opgeslagen, klommen zij over een hek. 

Die uitstoot wordt vooral veroorzaakt door Tata's twee kooksgasfabrieken die zwaar verouderd zijn. “Door het terrein op te gaan, willen we de aanvoer van kolen verstoren. We gaan ervan uit dat Tata's veiligheidsprocessen zodanig zijn dat de transportbanden worden stilgelegd”, aldus Peter, woordvoerder van de activisten. De activisten benadrukken dat dit geen gevaar voor personeel en omwonenden oplevert: “Wij doen dit juist om onveilige situaties te voorkomen. Deze fabrieken zijn een gevaar voor de volksgezondheid.”

Afgelopen jaar voerden klimaatactivisten van Extinction Rebellion en Kappen met Kolen meermaals actie bij het provinciehuis van Noord-Holland in Haarlem. De Provincie Noord-Holland is namelijk verantwoordelijk voor de milieuvergunningen voor het bedrijf. Ondanks herhaaldelijke en structurele overtredingen zijn die vergunningen echter nog steeds niet ingetrokken. Ook de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied – verantwoordelijk voor handhaving en controle – blijft volgens de activisten tekortschieten: er zijn al talloze aanzeggingen gedaan, maar er wordt niet doorgepakt. Er vinden jaarlijks honderden 'incidenten' plaats in de installaties, waardoor schadelijke stoffen vrijkomen.

Rebellen in gele pakken op het terrein
In de middag betraden de klimaatactivisten, gekleed in gele overalls, het terrein door over het hek van de staalfabriek te klimmen. Vervolgens liepen ze met banners over het terrein richting de kade waar de kolen gelost worden. In januari dit jaar betraden de activisten het terrein ook al en klommen ze in kranen om de verwerking van de steenkool te verstoren. In de kooksgasfabrieken worden de steenkolen verwerkt tot kooks, waarmee ijzer uit ijzererts wordt gewonnen. “Steenkool is dodelijk,” aldus woordvoerder Peter. “Het veroorzaakt onherstelbare schade bij de winnning, versnelt klimaatverandering en zorgt wereldwijd jaarlijks voor honderduizenden doden als gevolg van de uitstoot van fijnstof. Ook hier in de IJmond sterven omwonenden voortijdig of lijden aan ongeneeslijke aandoeningen.”

Onvoldoende handhaving
De Kooksgasfabrieken zijn zwaar verouderd, en de uitstoot van giftige en kankerverwekkende stoffen overschrijdt al decennialang alle normen. De Provincie Noord-Holland is verantwoordelijk voor het handhaven van de vergunningen van Tata Steel, maar weigert al jaren in te grijpen en legt zo de rekening neer bij omwonenden en toekomstige generaties. Zo is Kooksgasfabriek 2 in 1972 gebouwd met een verwachtte maximale levensduur van 30 jaar. Die termijn is dus nu al met ruim 20 jaar overschreden.

Vorig jaar werd bovendien bekend dat er bij de bouw van die fabriek grote fouten zijn gemaakt, waardoor er dagelijks grote wolken met giftige en kankerverwekkende stoffen de lucht in worden geblazen. Tata Steel stelt dat zij de kooksfabrieken op termijn wil sluiten als onderdeel van haar 'Groen staal'-plan, maar de actievoerders nemen daar geen genoegen mee. “In dit scenario gaat Kooksfabriek 2 op z'n vroegst in 2030 dicht, en Kooksfabriek 1 nog later. Dat is onbespreekbaar”, aldus Laura, één van de activisten. “Bovendien wil Tata voor deze zogenaamde vergroening ook nog eens miljarden aan overheidssubsidie hebben, maar het kan niet zo zijn dat de belastingbetaler opdraait voor achterstallig onderhoud.”

Grootste vervuiler en ziekmaker
Tata Steel is de grootste vervuiler van Nederland op het gebied van CO2, stikstof en zware metalen zoals lood en kwik. Tata Steel is verantwoordelijk voor acht procent van de Nederlandse CO2-uitstoot en is daarmee de grootste uitstoter van het land. Ook voert Tata Steel de lijst van stikstof-uitstoters aan, met bijna twee keer zoveel stikstofuitstoot als Schiphol. Daarnaast heeft het bedrijf een zeer negatief effect op de gezondheid in de regio, constateerden RIVM, GGD en NIVEL in diverse onderzoeken. Longkanker en asbestkanker komen in de IJmond significant vaker voor en mensen melden zich vaker bij de huisarts met acute klachten dan in andere industriële woongebieden in Nederland. Zij leven aantoonbaar korter en in slechtere gezondheid, en betalen gemiddeld 12% meer aan zorgkosten dan andere Nederlanders.

Maatwerkafspraken en staalslakken
Op dit moment onderhandelt het Ministerie van Klimaat en Groene Groei met Tata Steel Nederland over zogenaamde maatwerkafspraken: bedrijven als Tata Steel zouden miljarden overheidssteun krijgen om te vergroenen. Die onderhandelingen verlopen echter zeer moeizaam. Steeds meer economen twijfelen ook aan de haalbaarheid van het zogenaamde 'Groen staal'-plan van Tata en vragen zich af of er in Nederland nog wel plaats is voor een zo'n zwaar verouderd staalbedrijf.

Daarnaast wordt steeds duidelijker dat niet alleen de uitstoot van de staalfabriek problematisch is, maar ook het afval dat overblijft wanneer met behulp van kooks ijzer uit ijzererts wordt gewonnen: staalslak. Dat (zeer giftige) afval is goedgekeurd als bouwmateriaal en is op vele plaatsen in Nederland 'toegepast' (gedumpt), waaronder in woonwijken en onder speelplaatsen. Omwonenden klagen daar over hoofdpijn, bloedneuzen en andere gezondheidsklachten. Niet duidelijk is op hoeveel plaatsen de staalslakken zijn gestort.